Trends in Architectuurfotografie | Trends in Architectural Photography
Voorwoord
Begin 2015 startte ik als architectuurfotograaf met Ruimtes in Beeld. Er is veel veranderd sindsdien. Van nul klanten tot vele tientallen opdrachtgevers over de loop der jaren. Dat zijn vaak architectenbureaus, interieurontwerpers en bouwbedrijven. Maar er zijn veel meer typen opdrachtgevers die zich thuis voelen bij stijl en sfeer van de architectuurfotograaf. Zo heb ik ook recreatiebedrijven, communicatiebedrijven, grote toeleveranciers van materialen en marketingbureaus als opdrachtgevers. Ik ben hen dankbaar dat zij mij in staat stellen om te doen wat ik geweldig vind: hen helpen zich in hun markten te onderscheiden door hen van mooie foto’s te voorzien.
Het eerste lustrum was ook het moment om van bedrijfsnaam te veranderen. Niet langer Ruimtes in Beeld: vanaf 2020 werk ik als Rob van Esch | Architectuurfotograaf. Een van de belangrijkste redenen voor die wijziging is dat ik de beschikking heb kunnen krijgen over de url www.architectuurfotograaf.nl. Makkelijker vindbaar op Google is niet mogelijk en ik heb dan ook graag mijn nieuwe bedrijfsnaam erop gebaseerd.
In 2017 publiceerde ik het eBook “Trends in Architectuurfotografie”. Het eBook is ook in het engels verschenen. Het is lovend ontvangen, getuige de prettige recensie op Apalmanac (dé website voor architectuurfotografen) en een artikel op Architizer dat grotendeels is gebaseerd op het eBook.
In 2020 heb ik het eBook weer bijgewerkt. Er is veel nieuw werk opgenomen ter illustratie van de trends, en de teksten zijn waar nodig ge-update op basis van nieuwe bronnen én mijn eigen ervaringen met (de feedback van) opdrachtgevers. Met de links hierboven kunt je het downloaden, maar je kunt natuurlijk ook gewoon verder lezen.
Woonhuis, ontworpen door WillemsenU. Wat deze foto bijzonder maakt is de weerkaatsing van het licht tegen de overkapping aan. Vijf minuten na het maken van deze foto was deze reflectie erg veel minder.
Inleiding
Goede en mooie foto’s helpen de opdrachtgever zich te onderscheiden in zijn of haar markt. Ze doen dat op vele manieren:
Als showcase van vakmanschap op de website. Als foto’s emotie uitstralen, in één beeld het juiste verhaal vertellen, geven ze vertrouwen en is de klik met nieuwe potentiële opdrachtgevers snel gemaakt.
Mooie foto’s vergroten de kans op free publicity. Relevante platforms zijn voortdurend op zoek naar aansprekende content. Daarom zijn ze altijd geïnteresseerd om projecten te tonen als er goed beeldmateriaal voorhanden is. Hetzelfde geldt natuurlijk voor magazines.
Promotionele activiteiten, denk aan beurzen, advertenties en brochures.
Offertes en inschrijvingen moeten voorbeelden uit uw portfolio zo fraai mogelijk tonen om nieuwe opdrachtgevers te helpen om voor u te kiezen.
Naast bovenstaande externe redenen, is het ook van belang om de eigen documentatie en archivering van projecten op orde te hebben.
Goede en mooie foto’s is natuurlijk een enorm subjectief begrip. Het is ook nogal wat: jij maakt ruimtelijke, driedimensionale ontwerpen en een fotograaf pakt er gewoon een dimensie af. De fotograaf maakt daarbij creatieve keuzes. Voor mezelf sprekend: ik probeer een perfecte compositie te combineren met het perfecte moment (fraai licht, maar ook qua levendigheid van de foto) om de ruimtelijke beleving van de architectuur zo mooi mogelijk vast te leggen. Verschillende fotografen, verschillende keuzes. Dat betekent dat je goed moet nadenken over met welke fotograaf je in zee wil gaan. Foto’s blijven echter subjectief: afhankelijk van de kijker en afhankelijk van de tijdgeest. Die laatste enigszins objectiveren is het doel van dit eBook. Dat doen we door de tijdgeest te vangen in een beperkt aantal trends. Ik merk dat als gespecialiseerd architectuurfotograaf aan de vragen die ik krijg bij opdrachten. Als ik mijn ervaringen voeg bij literatuuronderzoek, identificeer ik de volgende trends: Gebruik, Warmte en Verrassing.
Gebruik van de ruimte
IKC Warande, Lelystad, door Korfker Architecten
Traditioneel werden mensen uit architectuurfoto’s gelaten. Sprekend over de vroegere iconische architectuurfoto’s, schrijft de hoofdredacteur van Architectural Record in 2012: “The drama in their photos came from the brilliant use of light and shadow in images of sweeping grandeur or of minute details... Their photos glorified majestic exteriors and serene interiors, unsullied by human use. Yet in keeping with a shift in 21st-century architectural values, where buildings are seen not so much as idealized sculptural objects but as part of the fabric of places, photography, too, is changing. Documenting architecture is often less pristine these days... photos are alive with the pulse of real places.” (Zoals geciteerd in Michael Chusid Photos - Unsullied by humans?)
Er moet dus leven in architectuurfoto’s worden gebracht. Dat uitgangspunt lijkt sinds 2012 alleen maar sterker te zijn geworden. De vraag die bijna iedere opdrachtgever stelt is namelijk: laat zien hoe mijn ruimtes worden gebruikt! Fotografisch gezien moet dat subtiel gebeuren, want mensen moeten een ‘gebruiksdimensie” toevoegen aan het beeld en niet de overhand krijgen c.q. het hoofdonderwerp worden. Dat kan op verschillende manieren: mensen zijn er spontaan en merken niet eens dat er een foto is gemaakt, ze maken actief gebruik van de ruimte en gaan daar op verzoek van de fotograaf mee door en de derde variant is dat hen wordt gevraagd om een rol te spelen in het beeld dat de fotograaf voor ogen heeft.
Composities met spontane momenten
Soms is de omgeving niet geschikt om een beeld te regisseren en dient de fotograaf geduldig te wachten op spontane momenten. Een voorbeeld. Op grote stations in Nederland zijn zogenaamde ontmoetingswolken gehangen: kunstwerken van licht die zeer herkenbaar zijn en de saaie bordjes met ‘meeting point’ vervangen. Ook in het vernieuwde station van Utrecht is zo’n lichtwolk opgehangen (zie volgende pagina). Daar heb ik naar een mooie compositie gezocht waarbij zowel de wolk als het station goed in beeld komen. En dan wachten ... totdat twee mensen elkaar op die plek als begroeting omhelsden.
Ontmoetingswolk, letterlijk ook, in Utrecht CS
In het grote atrium van het WTC in Amsterdam, het volgende beeld, tonen de spontane momenten goed het veelzijdige gebruik van de ruimte: werken, contact leggen, mobiliteit.
Hierna volgen enkele andere voorbeelden. De eerste is een mix van spontaan en geregisseerd. Tijdens een shoot van het nieuwe Erasmus MC in opdracht van EGM Architecten, hebben we met behulp van een ploeg mensen de patiëntenrouting in beeld gebracht in het immense ziekenhuis. De dames in de wachtruimte hoorden bij de ploeg, en de bedoeling was om de lichtheid van de ruimte en de verbinding met buiten in beeld te krijgen. Toen alles klaar stond, kwam er net een dokter aanrijden op een stepje (dat goed onderstreept hoe groot het ziekenhuis is). Hij wilde best door het beeld rijden voor ons. Het opnemen van de steppende dokter in het beeld heeft een enorme toegevoegde waarde.
In het tweede voorbeeld geeft de huiseigenaar die met zijn dochtertje rondzwaait de foto van het zonnige huis een vertederende, emotionele lading mee.
Woonhuis ontworpen door WillemsenU.
Ten derde de kantoorruimte in het gerenoveerde gemeentehuis in Putten. Even daarvoor was ik met de architect al langs dezelfde ruimte gelopen, maar toen was die nog leeg. Dat de nis daarna werd benut én er iemand zat te bellen achter de glazen deur van het kantoor, maakt in één klap de multifunctionaliteit van het ontwerp duidelijk.
Renovatie gemeentehuis Putten, Korfker Architecten.
Scholen zijn natuurlijk ook dankbare onderwerpen voor foto’s met spontane momenten die het gebruik van architectuur treffend weergeven. Zeker bij scholen is het zaak dat kinderen niet herkenbaar in beeld worden gebracht. Dat is gemakkelijk op te lossen door iets langere sluitertijden te gebruiken.
VNBO Hengelo, Gortemaker Algra Feenstra
Ga-door-met-wat-u-aan-het-doen-bent- momenten
Op andere momenten werk je als fotograaf op veel kleinere schaal, en is er meer contact mogelijk met de mensen in
de omgeving. Mensen blijken het vaak leuk te vinden om desgevraagd mee te werken aan de creatie van het beeld dat de fotograaf voor ogen heeft. Ze hoeven niet te acteren: ze kunnen gewoon blijven doen wat ze aan het doen zijn.
Kinderen hebben vaak de neiging om de fotograaf heen te komen staan en te vragen wat hij/zij aan het doen is. Dan is het zaak ze met zachte hand weer terug te leiden naar wat ze aan het doen waren, zoals hier op het springkussen. Centraal gebouw Ooghduyne, door Leeuwenkamp Architecten.
Geregisseerd beeld
Soms komt een fotograaf terecht in een ruimte die bedoeld is voor bepaald gebruik, maar waar op dat moment niemand is. Om die gevuld te krijgen is meestal gewoon vriendelijk vragen voldoende, bijna iedereen wil meewerken. Hier ziet u een foto van een bibliotheek in een school waar kinderen al lezend kunnen liggen in een hangmat, dan is het natuurlijk wel leuk als er ook echt kinderen zijn die daar gebruik van maken.
Synergieschool, Roermond, door Kernarchitecten
Soms ook zorgt de architect voor een groep kinderen om het gebruik van een ontwerp te kunnen tonen, zoals hieronder.
Boekenkast in Montessorischool, door Studio Samira Boon
Het zichtbaar maken van de schaal van de architectuur
Dit is het van oudsher meest gebruikte doel van mensen in architectuurfoto’s: door hen toe te laten in het beeld krijg je een beter idee van de schaal van de architectuur.
Atrium Erasmus MC, door EGM Architecten
Warmte
Restaurant Soesterdal, Soesterberg, door VOCUS Architecten
Dat het in beeld brengen van het gebruik van ruimtes de nummer één trend van dit moment is, wil niet zeggen dat de kwaliteit van het licht niet meer belangrijk zou zijn. De composities mogen strak zijn, maar niet kil worden. Dat is begrijpelijk. Foto’s moeten het verhaal van de architect vertellen en dat verhaal moet je raken. Kille verhalen, kille foto’s, raken je niet. Trend Gebruik ging over mensen
in de architectuurfoto, die de ruimtes een menselijk gezicht geven. In de Trend Warmte gaat het over het licht, dat zich aan de randen van de dag leent voor de mooiste portretten. Van mensen, maar ook van architectuur. De kwaliteit van het licht is aan de randen van de dag op zijn best: warm van kleur, zacht en het creëert dimensie. Luchten vullen zich met de prachtigste kleuren. Deze omstandigheden brengen een unieke, warme sfeer in foto’s. Kortom, welkom in de Twilight Zone.
De twilights zijn de periodes net na zonsondergang (en andersom natuurlijk, net vóór zonsopkomst). Voor wie alles wil weten van het gedrag van het licht, is dit artikel over het gouden en blauwe uur interessant.
In essentie komt het erop neer dat er tegen het einde van de dag verschillende periodes zijn: het gouden uur, de civil twilight en daarbinnen dan weer het bekende blauwe uur. Als ik aan de randen van de dag werk, heb ik een bepaald beeld voor ogen dat ik wil creëren. In de avond concentreer ik me op het gouden uur en een hele kleine tijdslot na zonsondergang. Dát is de tijd dat ik de warme sfeer waarnaar ik zoek kan toevoegen aan mijn foto’s. (Overigens, als het blauwe uur aanbreekt, bij veel fotografen populair, pak ik zelf meestal mijn spullen in.) Dit alles betekent dat er vaak heel weinig tijd is om de foto te maken die ik voor ogen heb, soms zijn er maar enkele minuten om te jagen op het juiste moment. Goede voorbereiding is daarom essentieel.
Het Gouden Uur
Warmte en dimensie, dat zijn de trefwoorden van het licht tijdens het gouden uur. Details lichten op, en soms komen gevels op het noorden nog prachtig in het licht te liggen bij een ondergaande zon (en natuurlijk ook bij de eerste zonnestralen van de dag). De gedetailleerde gevelbekleding van het Postillion Hotel in Amsterdam komt op weinig momenten meer tot zijn recht dan laat op de dag, als het zachte zonlicht nét langs de gevel strijkt.
Civil Twilight
Als de zon achter de horizon is verdwenen, of er net aankomt, vult de lucht zich vaak met prachtige kleuren. Dat geldt zeker als er wat wolken zijn, die de oranje- roze gloed van de aankomende of verdwijnende zon vast opnemen. Door het licht achter de ramen van gebouwen te benutten, ontstaat er een gebalanceerde mix van interieur, exterieur en omgeving. Sfeervoller dan foto's die gedurende de civil twilight zijn genomen krijg je het niet, zelfs bij een verzameling grote gebouwen als op de Zuidas (-:).
Mooier dan in werkelijkheid? De werkelijkheid op zijn mooist!
Zeker door in de twilight zones te fotograferen kunnen architectuurfoto’s glamour-achtige trekjes gaan vertonen. Glamour betekent volgens van Dale: betoverende glans. Maar ook: schone schijn. Voeg daarbij dat mijn foto’s altijd een fikse Photoshop-beurt krijgen, en je komt bij een vraag die iedere fotograaf regelmatig hoort: stel je nu de werkelijkheid niet te mooi voor?
Twee opmerkingen zijn daarbij op hun plaats. Ten eerste zien de meeste mensen de gebouwen en ruimtes niet op de tijdstippen die in deze paragraaf worden benut om te fotograferen. Bovendien, het tijdsvenster dat beschikbaar is voor die foto’s is echt heel smal. Dus is het geen wonder dat de meeste mensen de gebouwen nooit zo hebben gezien. In de tweede plaats is nabewerking van foto’s simpelweg nodig omdat de camera’s die we gebruiken wel erg goed zijn, maar lang niet zo goed als het menselijk oog. Het dynamisch bereik van de beeldsensors is sterk toegenomen in het afgelopen decennium, maar kan toch vaak nog niet omgaan met al te grote verschillen in contrast. Mijn reactie op de vraag ‘Mooier dan de werkelijkheid?’ is dan ook: nee hoor, het is de werkelijkheid op zijn mooist!
Verrassing!
Ieder voorgesprek met een opdrachtgever eindigt steevast met de woorden: ... en maak verder vooral foto’s die je mooi vindt. Het komt zelfs zeer regelmatig voor dat dit de enige opdracht is die een fotograaf mee krijgt. Hoe dat in te vullen is natuurlijk erg persoonlijk, afhankelijk van de creatieve inslag van de fotograaf. Voor mezelf sprekend, kan ik er dit over zeggen. Een fotoserie bevat overzichtsfoto’s maar ook meer gedetailleerde opnames., Verder komt het er bij zo’n vrije opdracht erg op aan om mijn fotografisch getrainde ogen hun werk te laten doen. Pas als ik op locatie ben en mijn eerste verkenningen heb uitgevoerd, krijg ik ook zelf pas een idee wat ik zou kunnen doen dat waarschijnlijk niet verwacht wordt - hoewel de kans na het uitbrengen van dit eBook wel wat kleiner wordt.
Zonder andere mogelijkheden uit te sluiten kijk ik in ieder geval altijd naar:
structuren die zich kunnen lenen voor abstractie
symmetrie
water en luchten die zich lenen voor lange sluitertijden
details
Hierna volgt een aantal voorbeelden.
Lijnenspel in de Manhattan Toren in Roermond, ontworpen door Kernarchitecten, omgezet naar zwartwit
Holland PTC, Delft, ontworpen door Gortemaker Algra Feenstra
Oprit naar garagebedrijf, door Jacobs Architecten
Wil je alles nog eens rustig lezen? Download dan het bovenstaand als eBook “Trends in Architectuurfotografie - 2020”, waarin nog meer illustraties van de trends zijn opgenomen.